De Putterkoppel


Dat het Vreebos op het huidige Kroondomein van zeer oude oorsprong is zullen de meeste mensen die er geregeld komen wel weten. Wat minder bekend is dat "Vree" zeer waarschijnlijk een verwijzing is naar de Noorse Moedergodin Freya welke eerdaags ook wel Frea werd genoemd. Volgens de oude Germanen was zij de mooiste van alle goden en stond zij bekend om haar schoonheid en de liefde die ze schonk. In het Vreebos liggen een aantal opvallend grote kuilen waarvan de naam in de meeste gevallen wel even stof tot nadenken geeft. Misschien wel de bekendste kuil van het Vreebos is de "Putterkoppel" waarvan de naam doet vermoeden dat het bosperceel waar de kuil zich in bevind ooit toebehoorde tot een koppeltje mensen uit Putten. Echter zou men bij Putter ook aan Puthem kunnen denken of anderzijds aan put is de zin van bron tot water.

Van Putterkoppel is ook bekend dat koningin Wilhelmina hier vaak kwam om een kopje thee te drinken. In die tijd is er ook een stenen gedenknaald geplaatst waar nog vaag het het onderstaande op valt te lezen:

"Het Vreebosch werd door H.M de koningin gekocht in mei 1907"


Onder deze tekst is nog een gedichte aangebracht wat is geschreven door de heer E. Raulleer. Dit gedichtje luid:

In het hart van dit hoog opgaand bosch ligt een kuil. Misschien eenmaal voor rechtspraak verkoren. Of wel tot een plek waar der Maalmannen mond. Zich op 't stuk van bebossching deed horen. Den Lande tot heil, ook door hun overleg. Werd ontginning verbreid en geboren.


De Heer Raulleer ging er in het begin van de 20e eeuw vanuit dat de kuil misschien wel in de oudheid is gebruikt als vergaderplaats en deze redenatie is helemaal niet zo gek. Het gebied waar het Vreebos tegenwoordig toe behoord word aangeduid als Kroondomein het Loo. Het woord Lo of Loo is een Germaans woord wat is afgeleid lauhaz wat staat voor "Open plek in het bos" en wellicht ook verwant is aan het Latijnse woord "Lucus"  wat (heilig) bos betekend. Loo word in de oudheid meestal in verband gebracht met een open plek in het bos die heilig was. Daarbij komt nog kijken dat het Vreebos wellicht ooit Freyabos heeft geheten en dat er in de omgeving een zeer groot aantal grafheuvels zijn te vinden.

In het gedicht word ook gesproken over "Maalmannen" Een ander oud woord voor "heilige plaats" is overigs "Maal" Het nog oudere woord "Malo" betekende "Vergaderplaats" wat weer verband houd met "Eredienstplaatsen" en "Offerplaatsen" Een Maalman zou je dus ook kunnen vertalen als een soort druïde of priester (de man van de heilige plaats) De geschiedenis leert ons echter dat verschillende bossen vroeger vielen onder het gemeenschappelijk gebruik. Maalmannen betaalde erftijns aan de bisschop om het land of stuk bos te mogen bewerken. De Maalmannen waren verenigd in een Maalschap en hielden hun jaarlijkse Maalspraak vaak op heidense (heilige) plekken zoals bij oude bomen en of diepe kuilen. De Maalmannen duiken in de geschiedenis voor het eerst op omstreeks de 9e eeuw. Precies in de tijd dat Karel de Grote het christendom in deze gebieden introduceerde en het oude Germaanse geloof de kop in drukte. Het kan dan ook haast niet anders dat veel van de Maalmannen nog de oude goden aanbeden.


In het mededelingenblad "Ambt Epe" editie 67 (juni 1984) word melding gemaakt van enkele archeologische vondsten die in 1844 zijn opgegraven in de "koppel van het Gortelerbos" De toenmalige boswachter die in de Putterkoppel leem aan het opgraven was vond enkele lange, ronde, en platgedrukte leemballen. Deze vondsten zijn vervolgens in Leiden onderzocht en men verklaarde dat het geen natuurlijk fenomeen was en dus door mensenhanden gemaakt moest zijn. De meest opmerkelijke vondst in de Putterkoppel was een doodshoofd gemaakt van leem, kiezel, en zand, waar in het midden een gat zat. Men ging er toen van uit dit voorwerp in de oudheid is gebruikt voor rituele handelingen.

Zou de schedel iets van doen hebben met een oude "dodedienst" en eventueel zijn gebruikt bij de drinkgelagen en zodoende hebben dienst gedaan als minnebeker? Het is niet bekend. De Veluwe kent tal van dit soort mysterieuze plekken waarover de wildste sagen en verhalen bestaan. Of er op deze plek ooit echt erediensten zijn gehouden valt niet met zekerheid te zeggen. Wat wel met zekerheid valt te zeggen is dat vele kuilen nog over diverse geheimen beschikken die tot op heden nog niet zijn bloot gelegd.